حمل و نقل دریایی چیست ؟
حمل و نقل دریایی عبارتند از نقل و انتقال و جابجایی کالا و افراد از طریق شناور های دریایی مثل کشتی های باری، قایق، لنچ و… از کانال های آبی ، اقیانوس ها، دریاها و دریاچه ها. کالا هایی که از طریق حمل دریایی جابجا می شوند عموما تناژ بالایی دارند. در این شیوه از حمل و نقل معمولا زمان زیادی برای رسیدن به مقصد نیاز است و از طرفی عدم دسترسی به آب های آزاد در برخی از کشور ها این نوع از حمل و نقل را غیر ممکن می کند ، با این وجود حمل و نقل دریایی همچنان در میان سایر شیوه های حمل و نقل محبوب ترین نوع حمل بوده و میزان بالایی از تجارت جهانی وابسته به این شیوه از حمل و نقل است.
 
تاریخچه حمل دریایی
حمل و نقل دریایی با استفاده از قایق و همچنین نقل و انتقال مسافر از
شش هزار سال پیش از میلاد مرسوم بوده است. سرزمین های چون مصر
باستان،گرجی ها ، وایکینگ ها،سلت ها، فینیقی ها و یونانی ها از نخستین
اقوامی بودند که از این روش برای تجارت خود استفاده می کردند.
در طول قرن های متمادی کشتیرانی با اهداف تجاری از حدود ساحل رودخانه
ها فراتر نمی رفت. چرا که موتور های کم قدرت آن روزگاران امکان حمل و نقل
مقادیر زیاد چوب و زغال سنگ را فراهم نمی کرد.علاوه بر آن کشتی های چوبی
کوچک که مخصوص رودخانه ها بودند و با نیروی باد و بعد ها با استفاده از
زغال سنگ به حرکت در می آمدند توان طی مسیر در عرض اقیانوس ها و
دریاهای بزرگ را نداشتند.
بعدها که آهن و فولاد کشف گردید کشتی های بخار و شناور های فولادی جای
​​​​​​​ بلم های چوبی را گرفت و صنعت باربری دریایی وارد دوره جدیدی از پیشرفت شد.
 
در قرن 18ام با افزایش میزان این نوع شناور های نسبت به شناور های بادی روبرو هستیم و تا به امروز بطور مدام ساخت و ساز کشتی های بخار پیشرفت چشمگیری داشته است.
به عنوان مثال در سال 2008 میلادی عربستان جهت نقل و انتقال محصولاتی چون گاز طبیعی ونفت خام اقدام به خرید یک کشتی مخصوص حمل نفت و گاز کرد که زمان جابجایی را چیزی حدود 80 درصد پیش می انداخت.
لازم به ذکر است که امروزه صنعت کشتی سازی چنان پیشرفتی کرده که در نمونه های امروزی بجای استفاده از سوخت های فسیلی، از سوخت اتمی استفاده می شود.
امروزه دیگر حمل و نقل از مسیر های دریایی چنان پیشرفتی کرده است که اکثر تجار و بازرگانان ترجبح می دهند از این روش برای حمل کالاهای خود به آنسوی اقیانوس ها و دورترین نقاط سرزمین ها استفاده کنند.
انواع حمل بار دریایی
حمل و نقل با کشتی از دیر باز تا کنون تغییرات چشم گیری داشته است و هر چه به امروز نزدیک تر شده ایم این روش از حمل و نقل تخصصی تر و پیشرفته تر شده است.در زیر به مهمترین روش های حمل و نقل دریایی می­پرداریم:

• روش حمل ونقل دریایی کالا به شیوه کراس استافینگ(cross stuffing)
روش کراس استافینگ به انتقال محموله از یک کشتی به کشتی دیگر گفته می شود.

از این شیوه حمل و نقل در مواقع تحریم و یا در بنادر کوچک استفاده می شود. عموما کشتی های بزرگ تجاری که مقادیر زیادی کالا در آنها وجود دارد نمی توانند در بنادر کوچک پهلو بگیرند به همین دلیل از روش کراس استافیگ استفاده می شود.

یعنی کشتی باری در یک بندر نزدیک به مقصد پهلو می گیرد و کالا های آنها در چند کشتی کوچک تخلیه شده و راهی بندر مقصد می شوند.

از این روش هم در حوزه واردات و هم صادرات استفاده می شود. در این روش حتما باید یکی از کشتی ها دارای جرثقیل بوده تا بتواند بارها را بدون آسیب رسیدن به آنها به کشتی های کوچک منتقل کند. این روش برای کشور هایی چون ایران که زیر فشار تحریم های بین المللی است، زیاد مورد استفاده قرار می گیرد.

• ارسال دریایی کالا به روش فلهBULK

در حمل و نقل دریایی روشی وجود دارد که مخصوص کالاهایی است که بسته بندی مشخصی نداشته و بصورت فله به مقصد فرستاده می شوند.

در این روش کشتی های مخصوص حمل و نقل بار فله، این کالا ها را به مقصد می رسانند.

• روش حمل دریایی کالا به شیوه ترانسشیپ (Transshipment)

ترانسشیب به معنی حمل و انتقال کالا به یک بندر واسط می باشد. اگر انتقال کالا از مبدا به مقصد بصورت مستقیم و بلاواسطه امکان پذیر نباشد از این روش برای رساندن کالا به مقصد آن استفاده می شود.

برای مثال کالایی از مبدا به یک بندر میانی می فرستند و از آنجا بار به کشتی دیگر و یا هواپیما وارد شده و به سمت مقصد حرکت می کند.

• روش جابه جایی دریایی بار به روش چارترینگ (Chartering)

روش چارترنیک به معنی اجاره کامل کشتی می باشد. هنگامی که بار کشتی حجم بالایی داشته باشد و یا محموله ارسالی بسته بندی مشخصی نداشته باشد از این روش استفاده می شود.

• روش حمل و نقل کالا به شیوه گروپاژ

برای شرکت های حمل ونقل این امکان وجود دارد که کالاهای مختلف و همگون که فرستندگان مختلفی دارند را تحت عنوان یک بار و به شکل گروهی بسته بندی به یک مقصد واحد حمل کنند.

در چنین شرایطی مالک کشتی بارنامه گروهی برای این کالا های یکسان صادر می کند. این نوع حمل و نقل را اصطلاحا گروپاژ می گویند.

استعلام قیمت حمل دریایی بار
نرخ حمل و نقل بار از راه های آبی (ترانزیت دریایی)به عوامل بسیاری بستگی دارد حجم، وزن، اندازه، نوع کشتی حمل کننده بار،کانتینری بودن، گروپاژ بودن، چارترینگ و… هر کدام می توانند در استعلام قیمت تاثیر بگذارند.

اگر شما بازرگان یا تاجری هستید که می خواهید بارتان را از راه های آبی به مقصد دلخواه خود منتقل کنید و نیازمند استعلام قیمت های حمل هستید، باید موارد زیر را بطور دقیق به شرکت حمل ونقل بار اعلام کنید:

• نوع بار:
چه نوع باری را می خواهید از طریق خطوط دریایی منتقل کنید، مواد اولیه پالایشگاهی، سوخت خام، مواد غذایی و… هر کدام نرخ متفاوتی را برای شما خواهد داشت.
• حجم بار:
حجم و وزن بار مورد نظر چقدر است؟ اگر بار شما فله یا باری با وزن متوسط است قیمتی متفاوت از بار بسته بندی با حجم بالا دارد.امکان دارد تنها نیازمند یک کانتینر باری باشید یا برا عکس یک کشتی بزرگ. به همین جهت مشخص شدن حجم بار بسیار مهم است.
جهت استعلام قیمت و هزینه حمل و نقل دریایی باید بدانید که حجم و وزن بار با کلمات اختصاری W و M مشخص می شوند.

• مشخص کردن نام دقیق محل بارگیری کالا EXW

• مشخص نمودن دقیق محل گمرک مقصد FOB

• مشخص نمودن محل دقیق خروج بار از کشتی
• حجم، تعداد، نوع و وزن کالای ارسالی و….
از نکات مهم دیگری است که در استعلام قیمت حمل و نقل بار شما تاثیر می گذارد.

مزایا و معایب باربری دریایی چیست؟
حمل و نقل دریایی نیز مانند سایر روش های حمل و نقل مزایا و معایب خود را دارد. در زیر سعی می کنیم به برخی از مهمترین مزایا و معایب آن اشاره کنیم:

مزایای حمل و نقل دریایی:
• یکی از مهمترین مزایای حمل و نقل دریایی مقرون به صرفه بودن آن به نسبت روش های دیگر حمل و نقل است.به همین جهت اکثر تجار و بازرگانان ترجیح می دهند که محمولات خود را از راه های دریایی منتقل کنند و همین امر باعث شده بالاترین حجم ترانزیت کالا از راه های دریایی باشد.

• یکی دیگر از مزیت های انتقال دریایی نسبت به سایر روش ها، ثابت بودن نرخ کرایه حمل و نقل است.البته باید گفت که نرخ کرایه کشتی های آزاد با توافق صاحب بار و شرکت حمل و نقل تعیین می شود.

• دیگر مزمیت حمل و نقل دریایی در امکان حمل بار با تناژ بالاست. کشتی های بزرگ باربری می توانند تا حدود 500 هزار تن را حمل کنند و این مزیت عالی است برای بازرگانان بزرگ که نیاز به حمل بار در تناژ بالا دارند.

• حمل و نقل دریایی یکی از روش های مطمئن برای جابجایی محموله های سنگین است. ضریب ایمنی و اطمینان در این روش از حمل و نقل بسیار بالاست.به این دلیل که افرادی که محموله را حمل می کنند وظیفه دارند که استاندارد ها و مقررات بین المللی حمل و نقل در آبهای آزاد را بطور کامل رعایت کنند. این روش به عنوان یکی از بی خطر ترین و مطمئن ترین روش های حمل و نقل شناخته می شود.

معایب حمل و نقل آبی:
• شاید تنها عیب حمل و نقل آبی طولانی بودن زمان رسیدن کالا به مقصد در مقایسه با روش های دیگر (زمینی، هوایی) باشد. بیشتر تاجرینی که زمان برایشان اهمیت ندارد اولین گذینه ای که برای حمل بارشان انتخاب می کنند روش دریایی است.

• مشکلات دیگری از قبیل دریازدگی، احتمال ابتلای خدمه و مسافران کشتی به بیماری های شایع در مناطق گرمسیر و مرطوب، تغییر ناگهانی دما و شرایط آب و هوایی متغییر که بر روی مسافران و خدمه تاثیر میگذارد را می توان از دیگر معایب حمل و نقل آبی دانست.

 

اصطلاحات حمل و نقل با کشتی
در ادامه این مطلب مروری می کنیم بر اصطلاحات خاص در حوزه حمل و نقل دریایی تا مخاطب به خوبی با این اصطلاحات آشنا شود.

• فوروارد: هماهنگی هایی که دو طرف برای انتقال کاال با یکدیگر انجام میدهند فعالیت های فورواردی نامیده می شود.
مثلا، هماهنگی برای دریافت بارنامه،عقد قرااردادبین الطرفین و… شرکت های فورواردی معمولا این فعالیت ها را انجام می دهند.

• بارگیری: انتقال کالا به داخل کشتی معنای بارگیری است.

• بارنامه: سندی است که دو طرف حمل کننده بار پس از وصول کالا صادر می کنند و نشان بر حمل بار فله یا حمل کردن کالا از مبدا به مقصد با روش های مختلف دریایی، زمینی، و هوایی است.

• بارنامه دریایی محموله دریافت شده: این اصطلاح نشانگر آن است که کالا بوسیله متصدی حمل دریافت شده اما هنوز بارگیری نشده است.

• بارنامه ترانشیپ: از مهمترین اصطلاحات حوزه حمل و نقل دریایی «ترانشیپ» می باشد. معنای این اصطلاح این است که یک محموله بخواهد از داخل یک کشتی به داخل کشتی دیگر منتقل شود.

• کریر: موسسه یا شرکتی که عهده دار کار حمل و نقل است را کریر می نامند. از وظایف یک شرکت کریر عقد قرارداد حمل و همینطور صادر کردن راه نامه می باشد.

• تحویل از کشتی: اصطلاح تحویل از کشتی به معنای این است که محموله از کشتی خارج شده و به یکی از طرفین؛ گمرک ،فروشنده یا خریدار تحویل داده است.

• تحویل از اسکله: تحویل بار از اسکله به فروشنده.

• فاس (تحویل در کنار کشتی): این اصطلاح به معنای تحویل کالا در کنار کشتی است.

ذیل این قانون، فروشنده کالا را کنار کشتی بر روی اسکله یا بارج قرار می دهد. اگر بخواهیم معنای دقیق فاس را بیان کنیم ، به این صورت است که خریدار همه مسئولیت ها و هزینه های خسارت احتمالی یا فقدان را از لحظه گذاشتن بار کنار کشتی متحمل می شود.

• فوب: فوب از اصطلاحات پر کاربرد حمل و نقل دریایی است و معنای آن تحویل دادن کالا روی عرشه کشتی می باشد.

زمانی که محموله از لبه کشتی خارج شود فروشنده هیچ گونه تعهدی نسبت به محموله نخواهد داشت.

• سیف: به معنای ارزش بیمه و کرایه است.هر کالایی که از طریق راه های دریایی جابجا می شود بایستی بیمه داشته باشد،دریافت تمام مجوز های مربوط به بیمه کالا بر عهده صادر کننده است.

بارهای دریایی عموما بیمه خاصی را دارند که به آنها بیمه دریایی گفته می شود.

• سی اند اف (C&F): این اصطلاح به حوزه قیمت در حمل و نقل دریایی اتلاق می شود که به معنای ارزش کالا بعلاوه کرایه بار است.

تمامی فروشنده ها بایستی کرایه حمل و نقل را تقبل کنند اما هر گونه خسارتی که در این میان به کالا وارد شود بر عهده خریدار است.

حمل دریایی

3. حمل و نقل زمینی- آبی: از این روش برای انتقال مقادیر زیادی بار و یا تعداد زیاد مسافر استفاده میشود.
جابجایی کالا و یا مسافران از وسایل حمل و نقل دریایی به وسایل زمینی گاها موجب خساراتی می­شود اما این روش یک شیوه بسیار موثر در نقل و انتقال کلا از نقاطی است که اماکن نقل و انتقال یک طرفه وجود ندارد.
مزایا و معایب حمل و نقل زمینی
از آنجایی که هزینه حمل و نقل در روش های دریایی و هوایی بسیار بالاست، اکثر صاحبین کالا در اولین انتخاب، روش حمل و نقل زمینی را انتخاب می­کنند، بعلاوه،هزینه پایین حمل و نقل زمینی، این روش رابسیار مقرون بصرفه کرده است.یکی دیگر مزایا حمل و نقل زمینی امکان تحویل درب به درب کالاست ، بدین معنا که بار خود را از انبار مبدا دریافت کرده و به انبار مقصد تحویل داده و تخلیه می کنید.
دیگر مزیت روش حمل و نقل زمینی این است که دیگر نیازی به وجود جرثقیل جهت تخلیه کالا نیست و در روش حمل زمینی مسائلی مانند خطر طوفان برای کالاهایی که بصورت زمینی حمل می­شوند وجود ندارد.
در کنار مزایایی که حمل و نقل زمینی دارد می­توان معایبی را نیز برای آن برشمرد. یکی از معایب حمل و نقل زمینی به سرعت نقل و انتقال مربوط است.
با توجه به وضعیت نامناسب برخی از جاده ها و خطراتی که در راه ها وجود دارد، حمل و نقل جاده­ای و حتی ریلی،رسیدن کالا به مقصد زمان طولانی تری می­برد. علاوه بر آن ممکن است که به دلیل اتفاقات و صوانح بار شما دچار خسارت شده و حتی از بین برود.
 
چه کالاهایی با حمل و نقل زمینی وارد ایران می‌شوند؟
واردات کالا از مرز های زمینی از کشور هایی چون اسپانیا، ایتالیا، بلژیک، ترکیه،بلغارستان، سوئیس، دانمارک و…انجام می گیرد. این کالاها شامل موارد زیر میشود:
• ترنسمیترهای فشار و هوا و سیستم‌های آنالیزور هوا
• سولوشن و پمپ‌های وکیوم
• سیستم‌های کنترل دبی سیالات و کالاهای ابزار دقیق مانند لول گیج، فلومتر.
• شیرهای صنعتی، مانند بال ولو، گلوب ولو و سایر تجهیزات
• سیلندر پیستونی، کمپرسورهای اسکرو، کمپرسورهای فشار
• سانتریفیوژهای پزشکی و وسایل اتاق عمل
• لوازم آشپزخانه، مانند فر صنعتی و تجهیزات شیرینی‌پزی
• تجهیزات پزشکی، مانند سیمان‌های ارتوپدی و ایمپلنت
• پرشر سوئیچ‌های فشار بالا و پایین​​​​​​​​​​​​​​